اعتیاد غذایی چیست علائم و راه های درمان آن (20 آذر)

آیا شما هم گاهی اوقات احساس می‌کنید کنترلی بر خوردن برخی مواد غذایی ندارید؟ این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل رایج اما کمتر شناخته شده باشد: اعتیاد غذایی. این پدیده شبیه به وابستگی به مواد مخدر عمل می‌کند. درک اینکه اعتیاد غذایی چیست، علائم آن کدامند و مهم‌تر از آن، راه‌های درمان اعتیاد غذایی چیست، گام اول برای دستیابی به یک سبک زندگی سالم‌تر است. بسیاری از افراد این رفتار را به کمبود اراده نسبت می‌دهند، اما تحقیقات نشان می‌دهند که این وضعیت ریشه‌های بیوشیمیایی در مغز دارد. اگر نمی‌توانید جلوی مصرف غذاهای خاصی را بگیرید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا ماهیت این وابستگی و روش‌های مقابله با آن را بهتر بشناسید.

اعتیاد غذایی؛ فراتر از پرخوری ساده

اعتیاد به خورد و خوراک، صرفاً پرخوری نیست. این یک الگوی رفتاری است که در آن فرد به طور مداوم تمایل شدیدی به مصرف خوراکی‌های خاص دارد، حتی زمانی که نیازی به آن ندارد. این وضعیت می‌تواند عواقب جدی سلامتی داشته باشد، از جمله افزایش وزن نامتعادل و مشکلات متابولیک. این وابستگی مکانیسم‌های مشابهی را در مغز فعال می‌کند که در سایر اعتیادها مشاهده می‌شود.

فعال شدن مراکز پاداش در مغز کلید این ماجراست. غذاهای فرآوری شده، به خصوص آنهایی که حاوی مقادیر زیادی شکر تصفیه شده یا آرد سفید هستند، باعث ترشح شدید دوپامین می‌شوند. این دوپامین، احساس لذت کوتاه‌مدتی ایجاد می‌کند که فرد را به تکرار آن تحریک می‌نماید. این چرخه، یک ربایش شیمیایی در مغز ایجاد می‌کند.

خوراکی‌های مشکل‌ساز کدامند؟

برخی مواد غذایی پتانسیل بیشتری برای ایجاد وابستگی دارند. کافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا و قهوه، محرک سیستم عصبی است. شکر، با اخلال در تنظیم گلوکز بدن، بدن را وابسته می‌کند. شکلات نیز حاوی ترکیباتی مشابه کافئین است که بر حالت روانی تأثیر می‌گذارد.

نظریه‌هایی نیز وجود دارد که مواد حاوی نشاسته و لبنیات می‌توانند اعتیادآور باشند. اعتقاد بر این است که پروتئین‌های خاصی در این مواد می‌توانند به مواد افیونی شبه‌واکنش در بدن منجر شوند. این مواد می‌توانند تمایلات شدید ایجاد کنند. جالب است بدانید که بسیاری از این غذاها در طبیعت به شکل فرآوری شده وجود ندارند، که ممکن است سازگاری بدن با آن‌ها را دشوار سازد.

تشخیص نشانه‌های وابستگی غذایی

تشخیص این نوع اعتیاد با آزمایش خون میسر نیست. این وابستگی عمدتاً از طریق مشاهده رفتارهای فرد آشکار می‌شود. اگر درگیر این مشکل هستید، ممکن است متوجه علائم زیر شوید. این نشانه‌ها می‌توانند فیزیکی، عاطفی یا اجتماعی باشند.

• تمایل بسیار قوی و غیرقابل کنترل به خوردن غذاهای خاص.
• صرف زمان زیادی از روز به فکر کردن یا مصرف غذا.
• تجربه حس سرخوشی یا آرامش موقتی هنگام مصرف خوراکی مورد نظر.
• تلاش‌های ناموفق مکرر برای کم کردن مصرف.
• از دست دادن کنترل بر میزان، زمان و نوع غذا خوردن.
• ایجاد تنش در روابط شخصی یا شغلی به دلیل عادات غذایی.
• استفاده از غذا به عنوان تنها راه تخلیه احساسات منفی.
• خوردن مخفیانه برای دوری از قضاوت دیگران.

پس از مصرف، احساساتی نظیر شرم، گناه و کاهش شدید اعتماد به نفس رایج است. این دور باطل، کنترل فرد بر زندگی روزمره‌اش را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

راهکارهای مؤثر برای غلبه بر اعتیاد غذایی

رهایی از وابستگی به خورد و خوراک یک فرآیند تدریجی است که نیازمند تعهد جدی است. هدف اصلی، بازپس‌گیری قدرت تصمیم‌گیری درباره غذا خوردن است. در اینجا چند گام اساسی برای شروع مسیر درمان ارائه می‌شود.

ایجاد رابطه اصولی با غذا

برخلاف اعتیاد به مواد مخدر که حذف کامل امکان‌پذیر است، ما برای بقا به غذا نیاز داریم. بنابراین، تمرکز باید بر ایجاد یک رابطه متعادل و سالم با آن باشد. باید یاد بگیریم که چگونه به نیازهای واقعی بدن پاسخ دهیم، نه امیال کاذب ناشی از اعتیاد.

تعیین مرزهای مشخص برای محرک‌ها

شناسایی و حذف موقت غذاهایی که بیشترین تحریک را ایجاد می‌کنند، ضروری است. اگر استرس باعث می‌شود به سراغ بستنی بروید، بهترین کار این است که بستنی در دسترس نباشد. حذف عامل وسوسه، تا زمانی که بتوانید کنترل سالم را دوباره به دست آورید، حیاتی است.

پیروی از یک برنامه منظم خورد و خوراک

داشتن یک برنامه غذایی ساختاریافته، به ویژه در مراحل اولیه، نظم را به زندگی بازمی‌گرداند. این برنامه باید شامل وعده‌های غذایی منظم باشد تا از محرومیت‌های شدید فیزیکی که وسوسه را قوی‌تر می‌کند، جلوگیری شود. ساختار به ایجاد امنیت و رضایت کمک می‌کند.

یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای

باید جایگزین‌هایی سالم برای مدیریت احساسات پیدا کنید. به جای روی آوردن به غذا هنگام ناراحتی، تکنیک‌های دیگری برای مواجهه با استرس، غم یا تنهایی بیاموزید. شناسایی دلایل اصلی نیاز به پرخوری، به شما قدرت می‌دهد تا استراتژی‌های پیروزی بهتری اتخاذ کنید.

جستجوی حمایت تخصصی

غلبه بر اعتیاد غذایی اغلب نیازمند کمک حرفه‌ای است. مشورت با متخصصان تغذیه و روانشناسان متخصص در اختلالات خوردن، می‌تواند استراتژی‌های شخصی‌سازی شده و منطقی را فراهم کند. این روند زمان‌بر است و نباید سعی کنید به تنهایی آن را مدیریت کنید.

نکات اصلی برای پیشگیری و مدیریت

حفظ تعادل، نکته طلایی است. همیشه به واکنش بدن خود پس از مصرف هر ماده غذایی دقت کنید. اگر پس از مصرف یک خوراکی احساس گرسنگی شدیدتری کردید، احتمالاً آن ماده غذایی با فیزیولوژی بدن شما سازگار نیست و باید مصرف آن را مدیریت کنید. همچنین، اگر اعتیاد غذایی شما با مشکلات عاطفی یا سوابق خانوادگی مرتبط است، مشاوره تخصصی بسیار مهم است.