آلرژی غذایی یا حساسیت غذایی چیست و چگونه بروز می کند (6 آذر)

آشنایی با آلرژی‌های غذایی: علل، نشانه‌ها و راهکارها

آلرژی غذایی یا حساسیت غذایی یکی از چالش‌های رایج در حوزه سلامت است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی بدن به اشتباه واکنشی شدید در برابر برخی مواد خوراکی نشان می‌دهد. درک ماهیت آلرژی غذایی حیاتی است. این واکنش‌ها می‌توانند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کنند. دانستن اینکه آلرژی غذایی چیست و چگونه بروز می‌کند، برای مدیریت ایمن زندگی ضروری است. حساسیت غذایی به معنای دفاع بیش از حد بدن در برابر پروتئین‌های موجود در غذاها است. این پاسخ ایمنی می‌تواند از خفیف تا بسیار خطرناک متغیر باشد. تشخیص صحیح و اقدام به موقع، کلید کنترل این عارضه است.

مکانیسم بروز آلرژی غذایی: سیستم ایمنی درگیر می‌شود

سیستم دفاعی بدن به طور معمول برای مبارزه با مهاجمان خارجی نظیر ویروس‌ها و باکتری‌ها طراحی شده است. در حالت طبیعی، در مواجهه با عوامل بیگانه، آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌کند که عامل خنثی‌سازی هستند. اما در مورد حساسیت، این فرآیند دچار اختلال می‌شود. دستگاه ایمنی، پروتئین موجود در یک ماده غذایی خاص را به اشتباه به عنوان یک تهدید شناسایی می‌کند. این شناسایی اشتباه منجر به تولید انبوهی از آنتی‌بادی‌ها می‌شود. این آنتی‌بادی‌ها محرک آزاد شدن موادی شیمیایی در بدن هستند. هیستامین یکی از مهم‌ترین این مواد است.

آزادسازی هیستامین مسئول بروز نشانه‌های مختلف حساسیت است. این واکنش می‌تواند در قسمت‌های گوناگون بدن مانند پوست، دستگاه تنفسی و گوارش مشاهده شود. در حالی که خود ماده غذایی ذاتاً مضر نیست، واکنش سیستم ایمنی به آن می‌تواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد.

شناسایی محرک‌های شایع آلرژی

برخی مواد غذایی بیشتر از سایرین تمایل به تحریک واکنش‌های حساسیتی دارند. شناخته شده‌ترین این محرک‌ها شامل آجیل‌ها هستند. بادام زمینی اغلب در صدر فهرست قرار دارد. همچنین انواع غذاهای دریایی مانند میگو و ماهی می‌توانند مسبب باشند. محصولات لبنی، به ویژه شیر گاو، یکی دیگر از عوامل اصلی محسوب می‌شوند. تخم مرغ نیز به طور مکرر در کودکان واکنش ایجاد می‌کند. سویا و برخی میوه‌های خاص مانند کیوی و توت فرنگی نیز در این لیست جای دارند.

نشانه‌های واکنش‌های حساسیتی؛ از خفیف تا حاد

علائم آلرژی غذایی بسیار متغیر هستند. واکنش‌های اولیه اغلب خفیف و موضعی می‌باشند. آبریزش بینی یا خارش گلو از اولین نشانه‌ها هستند. بروز کهیر، یعنی جوش‌های خارش‌دار پوستی، بسیار رایج است. احساس سوزن سوزن شدن یا مورمور شدن در دهان نیز می‌تواند مشاهده شود.

با تشدید واکنش، علائم جدی‌تری بروز می‌کنند. تغییر در کیفیت صدا، مانند خشن شدن آن، قابل توجه است. خس خس سینه و سرفه‌های مکرر نشان‌دهنده درگیری دستگاه تنفسی هستند. مشکلات گوارشی نظیر تهوع، استفراغ یا دل‌درد نیز می‌توانند رخ دهند.

در موارد نادر و شدید، خطر آنافیلاکسی یا شوک حساسیتی وجود دارد. این وضعیت یک فوریت پزشکی است. در این حالت، فشار خون به شدت افت می‌کند. مجاری تنفسی منقبض شده و ورم زبان می‌تواند تنفس را مختل سازد. عدم درمان به موقع می‌تواند به کما و حتی مرگ منجر شود.

تفاوت حساسیت با عدم تحمل غذایی

تشخیص دقیق بسیار مهم است. بسیاری از افراد دچار سوءتفاهم می‌شوند و فکر می‌کنند به ماده‌ای آلرژی دارند، در حالی که مشکل اصلی عدم تحمل است. برای مثال، عدم تحمل لاکتوز به دلیل کمبود آنزیم‌های گوارشی برای شکستن قند شیر رخ می‌دهد. در این حالت، سیستم ایمنی فعالیتی ندارد و آنتی‌بادی تولید نمی‌کند. به همین دلیل، افراد با عدم تحمل می‌توانند با مصرف محصولات کم لاکتوز، مشکل خود را مدیریت کنند.

مسیر تشخیص و مدیریت آلرژی

اگر مشکوک به آلرژی غذایی هستید، مراجعه به پزشک ضروری است. متخصص آلرژی سوابق پزشکی شما را بررسی می‌کند. سابقه خانوادگی آلرژی‌ها (مانند آسم یا اگزما) مورد توجه قرار می‌گیرد. آزمایش‌های تشخیصی شامل تست‌های پوستی است. در این روش، مقدار بسیار کمی از عصاره ماده غذایی مشکوک به پوست تزریق می‌شود تا واکنش بدن بررسی گردد.

نکات اصلی در درمان آلرژی غذایی، پرهیز مطلق از ماده آلرژی‌زا است. هیچ داروی قطعی برای ریشه‌کن کردن آلرژی وجود ندارد. بهترین رویکرد، شناسایی دقیق مواد خوراکی مشکل‌ساز و حذف کامل آن‌ها از رژیم غذایی است. مطالعه دقیق برچسب‌های مواد غذایی خریداری شده، یک اقدام پیشگیرانه حیاتی محسوب می‌شود. همکاری با متخصص تغذیه برای یافتن جایگزین‌های سالم نیز توصیه می‌شود.